ธาตุก่องข้าวน้อย หรือ ธาตุถาดทอง หรือ ธาตุตาดทอง ณ บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร

[kaentong]

....วีดีโอ....ชุดที่ 1
ธาตุก่องข้าวน้อย หรือ ธาตุถาดทอง หรือ ธาตุตาดทอง
บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร
เมื่อวันที่ 5 พฤษภาคม 2555

   ธาตุก่องข้าวน้อย หรือ ธาตุถาดทอง หรือ ธาตุตาดทอง ณ บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร ปี 59

....วีดีโอ....ชุดที่ 2
ธาตุก่องข้าวน้อย หรือ ธาตุถาดทอง หรือ ธาตุตาดทอง
บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร
เมื่อวันที่ 17 กรกฎาคม 2559

[kaentong]

ธาตุก่องข้าวน้อย หรือ ธาตุถาดทอง หรือ ธาตุตาดทอง
บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร

ปัจจุบัน ที่ ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร มีโบราณสถานสองแห่งที่กรมศิลปากรขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานไว้แล้วเมื่อ พ.ศ.2479  แห่งหนึ่ง อยู่ที่วัดทุ่งสะเดา บ้านสะเดา ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร และอีกแห่งอยู่ที่หมู่บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร ทั้งสองหมู่บ้านอยู่ห่างกันประมาณ 4 กิโลเมตร

 ที่บ้านสะเดา ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร เป็นซากเจดีย์ที่ชำรุดทรุดโทรม แต่ที่บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร มีความสมบูรณ์มากกว่า ปัญหาอยู่ที่ว่าทั้งสองหมู่บ้านต่างก็มีเรื่องเล่าทำนองนี้เหมือนกัน จึงเกิดข้อสงสัยขึ้นว่า แล้วที่ไหนกันแน่ที่เป็นเจดีย์ที่ลูกสร้างขึ้นเพื่อไถ่บาปที่ฆ่าแม่

 ซึ่งในเรื่องที่เป็นปัญหานี้ อาจารย์พิเศษ เจียจันทร์พงษ์ อธิบายเอาไว้ว่า ในราชกิจจานุเบกษา พ.ศ.2479 ได้ประกาศชื่อเจดีย์ในหมู่บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร ว่า “ ธาตุก่องข้าวน้อย หรือ ธาตุถาดทอง หรือ ธาตุตาดทอง ” และที่บ้านสะเดา ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร คือ “ ธาตุลูกฆ่าแม่ หรือ ธาตุก่องข้าวน้อย ” ซึ่งทั้งสองเรื่องเป็นตำนานที่ต่างกันอย่างชัดเจน และไม่มีเจดีย์องค์ไหนที่สร้างขึ้นโดยลูกชายที่ฆ่าแม่ตัวเอง เพราะนิทานที่เล่าสืบต่อกันมานั้นเป็นเรื่องที่ติดมา กับคนนำมาสวมให้แก่สถานที่ ด้วยมุ่งจะแสดงในเรื่องจริยธรรมของตนในสังคมนั้นๆ

 แต่ถ้าหากจะพิจารณาในด้านคติความเชื่อ เจดีย์ของทั้งสองหมู่บ้านก็เป็น “ ธาตุลูกฆ่าแม่ ” ด้วยกันทั้งสองแห่ง เพียงแค่ความเชื่อนั้นเกิดขึ้นที่หมู่บ้านสะเดา ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร ก่อน แล้วค่อยขยายมาที่หมู่บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร ในภายหลังนั่นเอง

[kaentong]

ธาตุลูกฆ่าแม่ หรือ ธาตุก่องข้าวน้อย
ณ วัดทุ่งสะเดา บ้านสะเดา ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร

[kaentong]

ธาตุก่องข้าวน้อย หรือ ธาตุถาดทอง หรือ ธาตุตาดทอง
ณ กลางทุ่งนา บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร

[kaentong]

คุณเพ็ญศิริ สังโวลี และ คุณชลิดา สังโวลี

ธาตุก่องข้าวน้อย หรือ ธาตุถาดทอง หรือ ธาตุตาดทอง
ณ กลางทุ่งนา บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร

ประวัติ ธาตุก่องข้าวน้อย หรือ ธาตุถาดทอง หรือ ธาตุตาดทอง ณ กลางทุ่งนา บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร อยู่ห่างจากจังหวัดยโสธร ตามทางหลวงหมายเลข 23 ไปทางอำเภอคำเขื่อนแก้ว ประมาณ 7 กิโลเมตร เลี้ยวเข้าหมู่บ้านตาดทองประมาณ 1 กิโลเมตร จะถึงที่ตั้งธาตุก่องข้าวน้อย หรือ ธาตุถาดทอง หรือ ธาตุตาดทอง  ก่อสร้างเมื่อใดไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัด จากลักษณะที่ปรากฏเป็นเจดีย์ทรงสี่เหลี่ยม สร้างจากอิฐ แบบอย่างของเจดีย์ลาวรุ่นเก่าผสมผสานกับเจดีย์รุ่นใหม่แบบพระธานุหลวงเวียง จันทร์ หรือพระธาตุศรีสองรักษ์ที่จังหวัดเลย นอกจากนั้นยังมีลักษณะการผสมผสานระหว่างเรือนธาตุของศิลปะล้านนา สร้างราวพุทธศตวรรษที่ 23 – 25 อยู่ร่วมสมัยอยุธยาตอนปลายถึงรัตนโกสินทร์ตอนต้น ซึ่งอาจจะเป็นกลุ่มชนเชื้อสายลาวที่จะอพยพมาจากเวียงจันทร์ในสมัยธนบุรี ที่มาตั้งถิ่นฐานอยู่ในเขตพื้นที่จังหวัดยโสธรในปัจจุบัน เป็นผู้ก่อสร้างธาตุเจดีย์ไว้ เป็นปูชนียะสถาน

ธาตุก่องข้าวน้อย หรือ ธาตุถาดทอง หรือ ธาตุตาดทอง ณ กลางทุ่งนา บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร มีโครงสร้างเป็นเจดีย์รูปสี่เหลี่ยมก่อด้วยอิฐ มีฐาน 2 ชั้น มีเรือนธาตุเป็นรูปทรงสี่เหลี่ยม มีซุ้มจระนำอยู่ทั้งสี่ทิศ ตัวธาตุสูงประมาณ 10 เมตร โดยแบ่งออกเป็น 3 ส่วน คือ ส่วนฐาน กว้างด้านละประมาณ 2 เมตร ทำบัวคว่ำบัวหงายลดหลั่นกันเป็นแอวขันปากพานและย่อมุมไม้สิบสองทั้งสี่มุม ส่วนบนของฐานจะผายออกเพื่อรับเรือนธาตุ ส่วนฐานสูงประมาณ 3 เมตร เรือนธาตุเป็นทรงเหลี่ยมทำซุ้มจระนำประดับพระพุทธรูปยืนทั้งสี่ทิศ เหนือซุ้มจระนำทำเป็นลายกระหนกประดับที่เสา ซุ้มจระนำมีดอกจันทร์เทศขนาดใหญ่ประดับเสาละ 1 ดอก ส่วนที่เป็นเรือนธาตุผายออกไปเพื่อรับกับส่วนยอดพระธาตุ ส่วนยอดธาตุทำแปลกกว่าสถาปัตยกรรมล้านช้างทั่วไป คือ มีปลียอดเล็กๆ แซมอยู่ทั้งสี่ด้าน โดยเสริมให้ยอดกลางโดดเด่นขึ้น ตัวยอดแซมไม่ได้เป็นซุ้มแต่ทำเพียงอิงฐานของยอดกลางไว้เท่านั้น ลักษณะยอดทำทรงหีบมีกลีบบัวอยู่ที่โคนหีบ สูงชะลูดไปสู่คอขวดแล้วหยักเป็นแอวขันคั่นกับยอดสุดเพื่อให้ยอดสุดดูโดดเด่นยิ่งขึ้น ส่วนยอดธาตุสูงประมาณ 4 เมตร

[kaentong]

ธาตุก่องข้าวน้อย หรือ ธาตุถาดทอง หรือ ธาตุตาดทอง ณ กลางทุ่งนา บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร บริเวณรอบธาตุทำเป็นกำแพงแก้ว เตี้ยๆ โอบรอบอยูทั้งสี่ด้านยาว ประมาณด้านละ 5 เมตร บริเวณด้านตะวันออกของธาตุติดกับกำแพงแก้ว มีวิหารก่ออิฐหลังเล็กๆ ประดิษฐานพระพุทธรูป 1 องค์ ก่อขึ้นในปี พ.ศ. 2495 โดยช่างบ้านตาดทอง บริเวณรอบธาตุมีใบเสมาปักอยู่เป็นกลุ่มๆ ลักษณะใบเสมาเป็นหินทรายแดง แกนกลางสลักเป็นรูปสถูปแบบศิลปะทราวดี และยังมีธาตุที่สร้างในสมัยหลัง เพื่อเก็บอัฐิตามคตินิยมของชาวอีสาน ตั้งอยู่รายรอบตัวธาตุด้วย

ธาตุก่องข้าวน้อย หรือ ธาตุถาดทอง หรือ ธาตุตาดทอง ณ กลางทุ่งนา บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร นี้มีตำนานเรื่องเล่าเป็นนิทานสืบต่อกันมาว่า มีผู้คนกลุ่มหนึ่งศรัทธาในองค์พระธาตุพนม และเมื่อทราบข่าวว่าจะมีการบูรณะพระธาตุพนม จึงได้พากันออกเดินทาง พร้อมทั้งนำวัตถุมงคล และของมีค่ามาด้วย เพื่อที่จะนำไปบรรจุในองค์พระธาตุพนม เมื่อมาถึงบ้านตาดทอง ทราบข่าวจากชาวบ้านว่าการบูรณะพระธาตุพนมเสร็จเรียบร้อยไปแล้ว จึงได้ร่วมกันสร้างเจดีย์เพื่อแสดงถึงความศรัทธา ณ กลางทุ่งบ้านตาดทองแห่งนั้นเอง โดยนำวัตถุมงคล และของมีค่าทั้งหลาย ตลอดจนถาดทองที่ชาวบ้านตาดทองใช้อัญเชิญวัตถุมงคล บรรจุไว้ในธาตุเจดีย์นี้ด้วย จึงเป็นที่มาของชื่อ “ธาตุถาดทอง”

[kaentong]

ภายหลังตำนานเรื่อง ธาตุก่องข้าวน้อยฆ่าแม่ ได้ถูกนำเข้ามาเป็นเรื่องของการสร้างธาตุองค์นี้ ซึ่งมีเรื่องราวว่า ลูกชายได้ทำมาตุฆาต เนื่องจากโมโหหิวที่มารดามาส่งข้าวช้า และใช้ก่องข้าวเล็ก กลัวไม่อิ่ม ด้วยอารมณ์วูบเดียวเนื่องจากโมโหหิว จึงบันดาลโทสะฆ่ามารดาตาย จากนั้นจึงลงมือทานข้าว และเมื่อทานข้าวอิ่มแต่กลับทานข้าวที่มารดาเตรียมมาให้ไม่หมด ได้สำนึกผิด จึงสร้างเจดีย์ เพื่อเป็นการไถ่บาปของตน ณ ที่ตรงแม่ตาย

ซึ่งนอกจากธาตุก่องข้าวน้อย ณ กลางทุ่งนา บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร แล้ว ยังมีอีกสถานที่หนึ่งที่ชาวบ้านเชื่อสืบกันมาว่าเป็นธาตุก่องข้าวน้อยในตำนานเรื่องนี้คือ ธาตุลูกฆ่าแม่ หรือ ธาตุก่องข้าวน้อย ณ วัดทุ่งสะเดา บ้านสะเดา ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร ปัจจุบัน ทั้งนี้ ที่ ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร มีโบราณสถานสองแห่งที่กรมศิลปากรขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานไว้แล้วเมื่อ พ.ศ.2479 แห่งหนึ่งอยู่ที่วัดทุ่งสะเดา บ้านสะเดา ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร และอีกแห่งอยู่ที่หมู่บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร ในราชกิจจานุเบกษา พ.ศ.2479 ได้ประกาศชื่อเจดีย์ในหมู่บ้านตาดทองว่า “ ธาตุถาดทอง” และที่บ้านสะเดาคือ “ธาตุลูกฆ่าแม่ หรือ ธาตุก่องข้าวน้อย”

จากการศึกษาทางโบราณคดี พบว่าบริเวณบ้านตาดทองเป็นชุมชนโบราณมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ ได้มีการค้นพบโครงกระดูกมนุษย์สมัยก่อนประวัติศาสตร์ และภาชนะลายเขียนสีแบบบ้านเชียง อีกทั้งยังพบใบเสมาปักอยู่ทั่วไปในบริเวณหมู่บ้าน และบ้านตาดทองยังเป็นเมืองโบราณในสมัยขอม โดยพบศิลาจารึกที่มีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 15 โดยอักษรที่ใช้จารึกเป็นอักษรขอมโบราณ ภาษาสันสกฤต และภาษาเขมร กล่าวถึงพระเจ้าอีสานวรมันที่ 2 (พ.ศ.1468 – 1471) ได้ส่งพระราชธิดา พร้อมทาสชายหญิง และทรัพย์สิ่งของเป็นจำนวนมาก เพื่อให้มาเป็นมเหสีของเจ้าชายเมืองนี้ ซึ่งสันนิฐานว่าจะตั้งอยู่ในบริเวณบ้านตาดทอง ต่อมาในสมัยกรุงธนบุรี ลูกหลานของพระวอ พระตา ได้อพยพมาตั้งที่บ้านสิงห์ท่า ซึ่งภายหลังยกฐานะเป็นเมืองยโสธร ในสมัยสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชการที่ 2 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์

[kaentong]

สัณฐานและโครงสร้างทางศิลปกรรม

            ธาตุก่องข้าวน้อย หรือ ธาตุถาดทอง หรือ ธาตุตาดทอง ณ กลางทุ่งนา บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมือง จังหวัดยโสธร มีโครงสร้างเจดีย์รูปสี่เหลี่ยม มีฐาน 2 ชั้น ทำเป็นแอวขันตามสถาปัตยกรรมล้านช้าง มีเรือนธาตุสี่เหลี่ยม มีซุ้มจระนำทั้งสี่ทิศ ที่ซุ้มจระนำนั้นมีร่องรอยประดิษฐานพระพุทธรูปยืน ฐานพระธาตุกว้างด้านละ 2 เมตร สูงประมาณ 10 เมตร ดังนี้

1) ฐาน ฐานพระธาตุกว้างด้านละ 2 เมตร ทำบัวคว่ำบัวหงายลดหลั่นกัน เป็นแอวขันปากพาน และย่อมุมไม้สิงสองทั้งสี่มุม จึงดูฐานคอดกลางเหมือนฐาน 2 ชั้น ส่วนบนของฐานจะผายออกเพื่อรับเรือนธาตุ ส่วนฐานสูงประมาณ 3 เมตร

2) เรือนธาตุ เรือนธาตุสี่เหลี่ยม ทำซุ้มจระนำประดับพระพุทธรูปยืนทั้ง 4 ทิศ เหนือซุ้มจระนำทำลายกระหนกประดับ ที่เสาซุ้มจระนำมีดอกจันทน์ขนาดใหญ่ประดับเสาละ 1 ดอก ส่วนที่เป็นเรือนธาตุ สูงประมาณ 3 เมตร ส่วนบนเรือนธาตุผายออกเพื่อไปรับกับส่วนยอดพระธาตุ

3) ส่วนยอดพระธาตุ ส่วนยอดพระธาตุทำแปลกกว่าสถาปัตยกรรมล้านช้างทั่วไป คือ มีปลียอดเล็กๆ แซมอยู่ทั้ง 4 ด้าน โดยเสริมให้ยอดกลางโดดเด่นขึ้น ตัวยอดแซมหาได้ทำเป็นซุ้มไม้ ทำเพียงอิงฐานของยอดกลางไว้เท่านั้น ลักษณะยอดกลางทำทรงหีบมีกลีบบัวอยู่ที่โคนหีบ สูงชะลูดไปสู่คอขวด แล้วหยักเป็นแอวขัน คั่นกับยอดสุด เพื่อให้ยอดสุดดูโดดเด่นยิ่งขึ้น ส่วนยอดพระธาตุสูง 4 เมตร รอบพระธาตุตาดทองทำกำแพงแก้วเตี้ยๆ โดยรอบ ยาวด้านละ 5 เมตร

[ตามรอยพุทธ]

[ตามรอยพุทธ]

[ตามรอยพุทธ]

[ตามรอยพุทธ]

[ตามรอยพุทธ]

[ตามรอยพุทธ]

[ตามรอยพุทธ]