ต้นจาน หรือ ทองกวาว

[kaentong]

ชื่อ ทองกวาว (ต้นจาน)
ชื่ออังกฤษ Flame of the forest
ชื่อวิทยาศาสตร์ Butea monosperma O.Ktze
วงศ์ Leguminosae-Papilionoideae

ที่มาภาพ: วัดพระเจ้าใหญ่ผือบัง
อำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น

[kaentong]

ชื่อท้องถิ่น จอมทอง (ภาคใต้)
ทองธรรมชาติ ทองพรหมชาติ ทองต้น (ภาคกลาง)
กวาว ก๋าว(ภาคเหนือ) จ้า(เขมร) จาน(ภาคอีสาน)

           เป็นไม้พุ่มขนาดกลาง แตกกิ่งก้านไม่มาก พุ่มใบโปร่งใบเป็นใบรวม ประกอบด้วยใบย่อย 3 ใบ มีรูปร่างมนเกือบกลม ออกดอกเป็นช่อเรียงติดกันแน่นตามกิ่งตรงส่วนยอด เมื่ออกดอกมักผลัดใบทิ้ง ดอกมีสีแดงหรือสีแสด ออกดอกในระหว่างเดือนธันวาคมถึงมีนาคม

[kaentong]

สำหรับ “ดอก” ออกดอกเป็นช่อตามกิ่งเหนือรอยแผลใบและตามปลายกิ่ง ฐานรองดอกเชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วย ดอกมีลักษณะเป็นดอกถั่วขนาดใหญ่ มีกลีบดอก 5 กลีบ ดอกมีสีเหลืองถึงแดงแสด ว่ากันว่าดอกสีแสดเหลืองจะหายากมาก ขณะที่ “ทองกวาว” ออกดอกจะทิ้งใบจนหมดต้น และมีดอกเต็มพรึบไปทั่วทั้งต้น คล้ายกับต้น “ทองหลางด่าง” หรือ “ปาริชาต” ออกช่วงระหว่างเดือนธันวาคมถึงเดือนมีนาคม “ผล” มีลักษณะเป็นฝักแบน โค้งงอเล็กน้อย ฝักยาวประมาณ 10 - 12 เซนติเมตร กว้างประมาณ 2 - 3เซนติเมตร เปลือกนอกสีน้ำตาลอ่อน ภายในฝักมีเมล็ดแบน 1 - 2 เมล็ดอยู่ที่ปลายฝัก

            พบขึ้นขึ้นกระจายทั่วไปตามที่ราบใกล้แหล่งน้ำในป่าเบญจพรรณ ที่ราบลุ่มในป่าผลัดใบ ป่าหญ้าหรือป่าละเมาะที่แห้งแล้ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคเหนือ

             การปลูกนิยมปลูกลงในบริเวณกลางแจ้ง เนื่องจาก “จาน” ต้องการแสงแดดจัด และชอบดินร่วนซุย ถ้าปลูกเพื่อประดับบริเวณบ้านหรืออาคารควรให้มีระยะห่างที่เหมาะสม เพราะทองกวาวเป็นไม้ที่มีทรงพุ่มใหญ่พอสมควร อาจสร้างปัญหาให้กับผู้อยู่อาศัยได้ ขยายพันธุ์ ด้วยการตอนกิ่ง และเพาะเมล็ด โดยนำไปแช่น้ำเป็นเวลา 2 ชั่วโมง จากนั้นอีกประมาณ10 วันเมล็ดจึงจะงอ

[kaentong]

   

สรรพคุณทางยา

“เนื้อไม้” เมื่อแห้งจะมีน้ำหนักเบา และหดตัวมาก ใช้ทำกระดานกรุบ่อน้ำ “เปลือก” ใช้ทำเชือกและกระดาษ “ดอก” ให้สีแดงใช้ย้อมผ้า แก้ไข้ ขับปัสสาวะ หยอดตาแก้ตาแดง “แก่น” ทาแก้ปวดฟัน ”ใบ” ตำพอกฝีและสิว ถอนพิษ แก้ปวด ท้องขึ้น ริดสีดวง เข้ายาบำรุงกำลัง “ราก” ประคบบริเวณที่เป็นตะคริว ขับพยาธิ เมล็ดใช้บำบัดพยาธิภายใน “ยาง”แก้ท้องร่วง “เมล็ด” ใช้ขับพยาธิตัวกลมบดให้ละเอียด ผสมกับน้ำมะนาว ทาแก้คันและแสบร้อน

[kaentong]

[kaentong]

[kaentong]

[kaentong]

[kaentong]

[kaentong]

[kaentong]

[kaentong]

[kaentong]

[kaentong]

[kaentong]